WOLNE RODNIKI I ICH WPŁYW NA SKÓRĘ

Starzenie się jest nieodłączną częścią naszego życia. Wówczas w organizmie zachodzi wiele zmian postępujących w czasie, a skutkujących zmniejszaniem się zdolności adaptacyjnych. Zewnętrzne objawy związane z tym z procesem zdeterminowane są zarówno przez czynniki wewnątrz jak i zewnątrzpochodne.

Proces starzenia rozpoczyna się w niewidoczny dla oka sposób, około 25-30 roku życia. Na starzenie wewnątrzpochodne nie mamy większego wpływu, choć odpowiedni tryb życia (m.in. dobrze zbilansowana dieta, aktywność fizyczna) mogą w pewnym stopniu je opóźnić. W przebiegu starzenia wewnątrzpochodnego dochodzi do zmian w naskórku, skórze właściwej oraz tkance podskórnej.

Wpływ czynników zewnątrzpochodnych wyraża się przede wszystkim przedwczesnym starzeniem się skóry, najbardziej widocznym w miejscach eksponowanych na działanie promieniowania ultrafioletowego (zarówno UVB, jak i UVA). Uważa się, że właściwa ochrona skóry przed promieniowaniem UV, rozpoczęta w dzieciństwie, pozwoliłaby na zmniejszenie objawów starzenia skóry nawet o 80%.

Zmiany zachodzące w skórze pod wpływem czasu są nie do uniknięcia, ale niektóre z czynników przyspieszających starzenie można łatwo wyeliminować. Za proces najsilniej uszkadzający kolagenowe włókna skórne oraz powodujący nadmierną suchość i zmiany przebarwieniowe uważa się już od lat promieniowanie ultrafioletowe, pochodzące zarówno z naturalnego źródła, jakim jest słońce, jak i z solarium. Jednak również ogromną rolę gra dieta, poziom hormonów w naszym organizmie, narażenie na stres, poziom aktywności fizycznej, promieniowanie jonizujące pochodzące np. z komputerów oraz pielęgnacja domowa - stosowane kosmetyki, pielęgnacja specjalistyczna - gabinetowa i leki.

 

Wiadomo, że to skóra najbardziej narażona jest na szkodliwe działanie środowiska zewnętrznego, jednakże istnieje hipoteza według której w procesie starzenia decydującą rolę odgrywają wolne rodniki. Uszkadzają one systemy naprawcze organizmu prowadząc do niewydolności uszkodzonych tkanek. Wolne rodniki to bardzo reaktywne cząsteczki pozbawione jednego elektronu, lub posiadające o jeden elektron za dużo. Taka uszkodzona cząsteczka poszukuje innej, aby zabrać lub oddać jej elektron i zamienić ją w następny wolny rodnik. Oczywiście są one także nieodłącznym elementem prawidłowych procesów metabolicznych zachodzących w naszym organizmie. Zatem odgrywają zarówno rolę pozytywną jak i negatywną.

 

Wolne rodniki powstają m.in. w procesie metabolizmu tlenu w organizmie, również w procesach niefizjologicznych, np. podczas kąpieli słonecznej, palenia papierosów. Namnażaniu sprzyjają procesy spalania: smażenia potraw, grillowania.

Stres, niezdrowy tryb życia, nieprawidłowe odżywianie, zanieczyszczenie środowiska to sprzyjające okoliczności do powstawania wolnych rodników.

Sprzyjają starzeniu się organizmu, są cząsteczkami pozbawionymi jednego lub więcej elektronów, który "kradną", atakując cząsteczki w zdrowych tkankach organizmu. Wynikiem takiego działania jest uszkodzenie komórek (białek, DNA), konsekwencją uszczerbek na zdrowiu.

                                                                                                                                                             

 

W skórze wolne rodniki niszczą ceramidy cementu międzykomórkowego zwiększając w ten sposób ucieczkę wody i powodując nadmierne wysuszenie. 

Utleniają wielonienasycone kwasy tłuszczowe prowadząc do reakcji uczuleniowych, wpływają destrukcyjnie na błony komórek naskórka i skóry właściwej, zaburzając jej funkcje ochronne. 

Atakują kompleksy enzymów odpowiedzialnych za sprawne funkcjonowanie komórek, uszkadzają również zapis genetyczny zawarty w jądrach komórkowych, powodując mutacje oraz powstanie komórek nowotworowych. I co najgorsze niszczą włókna kolagenowe i elastynowe skóry właściwej, co prowadzi do utraty elastyczności skóry, a więc do powstawania zmarszczek.

 

Oczywiście nasze komórki wykształciły szereg działań chroniących je przed atakiem reaktywnych form tlenu. Są to mechanizmy enzymatyczne, które na bieżąco likwidują powstające rodniki tlenowe oraz nieenzymatyczne, z których najważniejszy jest glutation. Nie mniej istota w tej sytuacji jest dieta. To w niej dostarczamy substancje o działaniu przeciwrodnikowym. Do najważniejszych należą tokoferole, czyli witamina E, kartenoidy- witamina A oraz bioflawonoidy.

 

 

Powinniśmy jednak starannie chronić skórę przed działaniem wolnych rodników i substancji utleniających. W jaki sposób? Wprowadzenie do organizmu egzogennych przeciwutleniaczy pozwala na opóźnienie efektów starzenia, a nawet cofnięcia niepożądanych procesów jak np. nowotwory. Z tego też powodu przeciwutleniacze stosowane są w kosmetykach przeciwstarzeniowych i kosmoceutykach. 

ANTYOKSYDANTY zajmują się "rozbrajaniem" wolnych rodników dochodzi do tego w wyniku działania ANTYOKSYDANTÓW, czyli związków chemicznych, wykazujących właściwości neutralizowania pozbawionych elektronu cząsteczek tlenu. Działanie antyoksydantów polega na krążeniu w organizmie i dobrowolnym oddawaniu wolnym rodnikom brakującego im elektronu. W wyniku tego, oksydanty zamieniają się w neutralne cząsteczki i są wydalane z organizmu.

Aby wspomóc organizm w walce z wolnymi rodnikami należy mu dostarczać ANTYOKSYDANTY zawarte w pożywieniu - głównie w postaci warzyw oraz owoców i przypraw, a także regularnie podejmować wysiłek fizyczny, który wzmacnia komórki organizmu. Warto również szukać tych substancji w preparatach do codziennej pielęgnacji (kremach, maseczkach itd), a także poddać się odpowiednim zabiegom, które pomogą wprowadzić je głęboko do skóry właściwej bez uszkodzeń naskórka, czyli mezoterapii bezigłowej (więcej o mezoterapii można przeczytać  tutaj).

Wiadomo też, że efekty działania antyoksydantów wzajemnie się wzmacniają – lepiej działają w grupie niż w pojedynkę. Problemem jest jednak ich stabilność. „Pakowanie” antyutleniaczy w specjalne nośniki pozwala na zachowanie ich właściwości oraz umożliwia dotarcie w głąb naskórka. Kosmetologia wykorzystuje ponadto naturalne enzymy antyoksydacyjne, takie jak dysmutaza ponadtlenkowa oraz katalaza i peroksydaza glutationowa. W skład receptur kosmetyków wchodzą ponadto związki antyutleniające pochodzenia roślinnego. Zielona herbata, miłorząb, a także jabłka, czereśnie, pomidory i czosnek – z nich pozyskuje się najbardziej znane związki antyutleniające. Są na ogół barwnikami, które chronią rośliny przed uszkodzeniami spowodowanymi przez promieniowanie ultrafioletowe i wolne rodniki



W diecie należy uwzględnić jak największą ilość antyoksydantów, szukać ich możemy m.in. w owocach, warzywach. Poniższa tabelka pomoże znaleźć je w wielu wybranych grupach żywieniowych:

 

Liczne elementy systemu antyoksydacyjnego zwiększają obronę organizmu wzmacniając wzajemnie swoje działanie. Witamina C regeneruje witaminę E, podczas gdy witamina E chroni wiązania chemiczne beta karotenu przed szkodliwym wpływem wolnych rodników. Witamina E odgrywa ważną rolę w ochronie błon komórkowych; hamuje utlenianie tłuszczów. Witamina C: znacząca z punktu widzenia obrony immunologicznej i procesów chemicznych na poziomie komórkowym. Beta karoten: neutralizuje wolne rodniki, zarówno wytwarzane przez organizm, jak i pochodzące ze źródeł zewnętrznych. Tłumi w skórze wysoce aktywne molekuły tlenu, wytwarzane w wyniku promieniowania ultrafioletowego. Natomiast Koenzym Q10 - współdziała z witaminą E, beta karotenem i selenem – substancje te, wzajemnie nasilając swoje właściwości, są bardziej skuteczne w walce z uszkadzającymi komórki wolnymi rodnikami.

Oprócz działania przeciwutleniającego witaminy A, C oraz E posiadają liczne właściwości ochronne, odmładzające, odnawiające, naprawcze i rewitalizujące naszą skórę. Oto kilka z nich:

 Witamina C w skórze:
• działa ochronnie – przeciwdziała peroksydacji lipidów i degradacji kolagenu
• stymuluje syntezę kolagenu (in vitro i in vivo)
• poprawia koloryt skóry - hamuje syntezę melaniny, ma delikatne działanie złuszczające
• „odmładza” powierzchnię skóry – zmienia układ poletek naskórka

 Witamina E - jest to grupa związków naturalnych zwanych tokoferolami i tokotrienolami. Najwyższą aktywność biologiczną wykazuje D-α-tokoferol. Jako surowiec kosmetyczny stosowane są zarówno wolne tokoferole, jak i ich estry. Estryfikacja pozwala na zwiększenie stabilności witaminy E. Związek ten wykazuje wysokie powinowactwo do lipidów (fosfolipidów błon komórkowych, wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, ceramidów itp.), dzięki czemu skutecznie hamuje utlenianie tych substancji. Cenną z punktu widzenia kosmetologii właściwością witaminy E jest jej zdolność do wbudowywania się w struktury błony komórkowej i lipidów cementu międzykomórkowego.

 Witamina A - terminem tym określa się retinol i powstające z niego produkty – retinal i kwas retinowy. Wszystkie pochodne witaminy A, zarówno naturalne, jak i syntetyczne, określa się terminem retinoidy. Ze względu na działanie drażniące stosowanie w kosmetykach najbardziej aktywnego kwasu retinowego jest zabronione.
 W roślinach występuje prowitamina A (β-karoten), która w skórze jest przekształcana w witaminę A, jednak przemiana ta nie jest całkowita. Retinoidy są związkami nietrwałymi, dlatego też zastosowanie kosmetyczne mają estry retinolu, np. palmitynian i octan. Ponadto rozwój technologiczny umożliwił zamykanie wolnego retinolu w różnego typu nośniki.
  Wpływ witaminy A na skórę polega na:
• pobudzeniu wzrostu komórek naskórka
• odnowie naskórka – ścieńczenie warstwy rogowej, pogrubienie warstw żywych
• stymulacji syntezy kolagenu I i III
• zahamowaniu aktywności pobudzonych melanocytów

 

W skrócie najważniejsze ANTYOKSYDANTY, których nie powinno zabraknąć w naszej codziennej diecie, suplementacji i kosmetykach:

•  Przyprawy i zioła ( np. cynamon, oregano, curry, imbir, bazylia, majeranek, kminek, mięta )
• Owoce takie jak: aronia, czarna jagoda, jeżyna, agrest, czarny bez, truskawki, maliny, jabłka, mandarynki, żurawina, winogrona, porzeczki, cytryna, pomarańcza i wiele innych
• Kawa, herbatę zielona
• Warzywa, wśród nich warto wymienić: czerwoną kapustę, szpinak, buraki, fasolę, paprykę, brokuły, marchew, cebulę, czosnek, natka pietruszki i inne
•  Aloes
• Oleje roślinne: oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia na zimno, olej lniany, olej rzepakowy
• Ciemna czekolada i kakao
• Produkty pełnoziarniste
• Czerwone wino
• Orzechy
• Witaminy:  A, C, E
• Karotenoidy (α i β-karoten, likopen, luteina),
• Koenzym Q10
• Biopierwiastki: cynk, miedź, selen, mangan, kobalt
• Polifenole  (bioflawonoidy) 
• Żeń-szeń 
• Miód to prawdziwa kopalnia antyoksydantów. Najwięcej ich zawierają miody ciemne - gryczany, spadziowy, nowozelandzki miód manuka (aż dwa razy więcej od miodów jasnych, czyli akacjowego i lipowego). 

 Oksydanty i ich wpływ na preparaty kosmetyczne.
 
Wolne rodniki są groźne nie tylko dla organizmu człowieka, ale także dla składników kosmetyków. Preparaty kosmetyczne zawierające nienasycone kwasy tłuszczowe narażone są na stopniowe obniżenie wartości użytkowych. Bardzo łatwo ulegają samoutlenianiu, ponieważ z reaktywnymi formami tlenu tworzą organiczne wolne rodniki. Utlenianie prowadzi do powstania m.in. ketonów, ketonokwasów i aldehydów odpowiedzialnych za nieprzyjemny zapach „jełczejących” lipidów. Związki powstałe w wyniku samoutleniania mogą wykazywać silne działanie mutagenne i kancerogenne.

Podczas produkcji kosmetyków stosuje się naturalne lub syntetyczne środki przeciwutleniające (SPU), które ograniczają szybkość procesu samoutleniania lipidów na zasadzie przechwytywania wolnych rodników i wiązania ich w małoreaktywne, trwałe związki.
Jednak w codziennej pracy i pielęgnacji trzeba pamiętać o zabezpieczaniu kosmetyków przed samoutlenieniem tzn. ograniczyć dostęp tlenu i światła, czyli przechowywać produkty w hermetycznych opakowaniach, czy też zakręcanych słoiczkach. A co najważniejsze kosmetyki przechowywać w niskich temperaturach i starać się eliminować z otoczenia związki utleniające lub przyspieszające utlenianie.

Źródła: http://www.ekosmetolog.com.pl, http://www.zdrowsza-woda.eu, http://www.kosmetyki.e-bmp.pl, http://jedzcozdrowe.blogspot.com, http://www.akademiadietetyki.pl, http://wiedza.cc, http://www.netporady.pl